Donderdag 23 juni is het eindelijk zo ver: dan stemmen de Britten over of zij in de Europese Unie willen blijven. Het belooft een spannend referendum te worden. Deze vier punten hebben grote invloed op de uitslag. Plus: hier moet je op letten als je de uitslag vroeg wil kunnen voorspellen. 

1. Geen winner takes it all

Het Verenigd Koninkrijk heeft een ander kiesstelsel dan Nederland. In Nederland tellen we alle stemmen bij elkaar op, en verdelen dan het parlement op basis van al die stemmen in.

In het Verenigd Koninkrijk werkt dat heel anders: het land is verdeeld in 650 kiesdistricten, die allemaal één zetel hebben. Dat wil zeggen dat de kandidaat die de meeste stemmen krijgt, de zetel krijgt. Het kan dus in theorie zo zijn dat de Labour-partij de meeste stemmen binnensleept, maar dat de Tory’s toch de meeste zetels krijgt.

Maar bij het referendum geldt het principe ’the winner takes it all’ niet, schrijft The Guardian, en worden wel alle stemmen over het hele land bij elkaar opgeteld.

2. Er is geen exit-poll

In Nederland zijn we gewend dat we in de loop van de avond wel weten waar we ongeveer aan toe zijn: grote media komen met exitpolls. Die kloppen niet altijd even goed, maar dan weten we wel waar we rekening mee moeten houden: ligt het dicht bij elkaar, of heeft één kamp een grote voorsprong?

Bij het referendum over de Brexit is er géén exit-poll. Dat wil zeggen dat je lang moet wachten voordat je weet welke kant het ongeveer opgaat: de stembussen sluiten om 10 uur 's avonds, maar door het tijdsverschil is het dan in Nederland al 11 uur.

Dan maken de kiesdistricten de uitslagen één voor één bekend. Dat begint rond half 2 's nachts, Nederlandse tijd. Dat gaat de hele nacht door. Vrijdagochtend rond 8 uur (in Nederland) druppelen waarschijnlijk de laatste uitslagen binnen.

3. De opkomst is van groot belang

Britse media zullen bij een gebrek aan een exit-poll op zoek gaan naar andere indicatoren om te peilen wat de uitslag zal zijn. Er worden een aantal 'normale' peilingen gehouden op de dag van de verkiezingen. Het is de vraag hoe betrouwbaar die zijn: de uitslagen van de verschillende onderzoeksbureau's lopen al maandenlang ver uiteen.

Een betere aanwijzing zou wel eens het opkomstpercentage kunnen zijn, zo schrijft Wall Street Journal. Een hoog opkomstpercentage zou dan goed nieuws zijn voor degenen die in de Europese Unie willen blijven: dat zou namelijk willen zeggen dat jongeren, die vaker thuisblijven, ook zijn komen opdagen. Veel jongeren zijn vóór het behoud van het EU-lidmaatschap. Aan de andere kant zou een lage opkomst dus goed nieuws betekenen voor de Brexit-aanhangers.

Maar wat is een lage, en wat is een hoge opkomst? Volgens WSJ moeten de voorstanders van een Brexit blij zijn met een opkomst beneden de 55 procent. Als er meer dan 65 procent komt, is dat een steuntje in de rug voor de tegenstanders van de Brexit. Als de opkomst ergens tussen die percentages in ligt, valt er weinig te zeggen over de uitkomst.

4. Grote verschillen tussen kiesdistricten

De kiesdistricten maken dus één voor één hun uitslagen bekend. Hoewel de peilingen wijzen op een nek-aan-nek-race tussen voor- en tegenstanders van een Brexit, kunnen we tussen kiesdistricten op grote verschillen rekenen, weet The Guardian.

Hoger opgeleide Britten, die bijvoorbeeld in Londen en andere stedelijke gebieden wonen, zullen in grote meerderheid vóór de Europese Unie stemmen. Zij werken vaak bij grote internationale bedrijven die er belang bij hebben om in de EU te blijven.

Lager opgeleiden hebben sinds de jaren 1970, toen de Britten tot de EU toetraden, hun financiële situatie flink zien verslechteren. Zij verdienden destijds nog driekwart van het mediane inkomen (de ene helft van de bevolking verdient meer, de ander helft minder). Nu is dat nog maar twee derde.

Zij wonen vaak in landelijke gebieden, en stemmen naar verwachting in grote meerderheid vóór een Brexit.

Dat maakt de resultaten die in de loop van de nacht binnenkomen, erg moeilijk te interpreteren. The Guardian zette daarom de belangrijkste uitslagen op een rij die goede voorspellers kunnen zijn van de uitslag.

Tijdlijn uitslagen referendum

- Rond half twee Nederlandse tijd komt Sunderland met de uitslag. Het zit er dik in dat de Brexit-voorstanders daar flink winnen. Maar hoe kleiner de voorsprong is, hoe groter de kans op een "Bremain".

Volgens The Guardian ligt het kantelpunt op een voorsprong van 6 procentpunt - dan zal het daadwerkelijk een nek-aan-nek-race worden. Een grotere voorsprong is goed nieuws voor de Brexit-voorstanders, bij een kleiner verschil zal gejuich opgaan in het andere kamp.

- Niet lang daarna, ongeveer twee uur 's nachts, komen kiesdistricten in de grotere steden: City of London en Wandsworth uit de hoofdstad, en Newcastle zullen rond die tijd komen. Daar kan een grote voorsprong van tegenstanders van een Brexit worden verwacht. In Newcastle zullen de tegenstanders hopen op een voorsprong van meer dan 10 procentpunt.

- Rond drie uur 's nachts stroomt een flinke golf met resultaten binnen: 22 kiesdistricten komen rond die tijd met de uitslag. Belangrijk is Wrexham, een district in Wales, dat bekend staat als eurosceptisch. Als het verschil daar klein is, zal de einduitslag ook dicht bij elkaar liggen.

- Een half uur later opnieuw uitslagen uit Wales: Swansea en Caerphilly. Voornamelijk Caerphilly is interessant, daar lijken de verschillen klein te zijn.

- Om en nabij vier uur komt City of Lancaster met resultaten. Dat wordt gezien als een gemiddeld kiesdistrict, dat wel eens representatief zou kunnen zijn voor de landelijke uitslag.

- Rond half vijf komen een aantal Schotse kiesdistricten. Edinburgh kan belangrijk zijn. Het staat vrijwel vast dat de Schotse hoofdstad tegen een Brexit stemt, maar de voorstanders van 'Remain' zullen hopen op een grote overwinning.

- Opnieuw een flinke reeks uitslagen - zo rond de 88 districten - zal rond 5 uur binnenstromen. Als de verschillen relatief groot zijn, zullen Britse media de eerste voorzichtige voorspellingen gaan doen over de einduitslag.

- Als er rond zeven uur 's ochtends nog geen voorspellingen zijn, zal het er tot het einde om hangen welk kamp er wint.

- Rond acht uur vrijdagochtend  komen de laatste uitslagen binnen. Die zullen voornamelijk vóór een Brexit zijn. Als er op dat moment nog steeds geen duidelijk patroon is, is het verschil werkelijk miniem.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl